Rehabilitacja podstawowa (elementarna) polega na przywróceniu samodzielności w wykonywaniu podstawowych czynności życiowych, na przywróceniu utraconych sprawności, umiejętności i możliwości w różnych dziedzinach życia. Po utracie wzroku wykonywanie najprostszych czynności staje się bardzo trudne. Techniki stosowane w dotychczasowym życiu okazują się nieprzydatne. Trzeba się wszystkiego uczyć od nowa. Ważne jest przywrócenie umiejętności wykonywania czynności samoobsługowych i związanych z utrzymaniem higieny ciała, odzieży, pomieszczeń itp.
Jednym z najważniejszych zadań rehabilitacji podstawowej jest opanowanie na nowo technik posługiwania się pismem. Bardzo ważnym zadaniem jest przywrócenie umiejętności samodzielnego poruszania się. Wspaniałą pomocą w orientacji przestrzennej jest pies przewodnik. Niezmiernie ważne jest również ćwiczenie pozostałych zmysłów.
Rehabilitacja zawodowa jest to – w przypadku niewidomych i słabowidzących – przygotowanie do pracy technikami bezwzrokowymi oraz zatrudnienie zgodne z kwalifikacjami i uzdolnieniami. Niejednokrotnie zawód zdobyty przed utratą wzroku nie może być wykonywany po jego utracie. W niektórych przypadkach wystarczy opanowanie bezwzrokowych metod pracy. Z reguły niezbędna jest jednak zmiana zawodu.
Uzyskanie pracy i utrzymanie się w zatrudnieniu osób niepełnosprawnych wzrokowo zależy od wielu czynników, m.in. odpowiedniego do potrzeb rynku pracy kierunku wykształcenia i posiadanych umiejętności, odpowiedniego stopnia zrehabilitowania w zakresie rehabilitacji podstawowej, motywacji do podjęcia pracy, odpowiedniego wyposażenia i przystosowania stanowisk pracy, a jednocześnie sprzyjającego osobom niepełnosprawnym systemu prawnego, który kształtować będzie pozytywne nastawienie i zachęty dla pracodawców.
Celem rehabilitacji psychicznej jest uznanie swojej niepełnosprawności. Uznanie to jednak nie może oznaczać godzenia się z jej skutkami. Niepełnosprawności najczęściej nie można usunąć, zlikwidować, pozbyć się. Skutki niepełnosprawności można natomiast w znacznym stopniu przezwyciężyć, złagodzić, wyeliminować.
Rehabilitacja społeczna polega na przywróceniu umiejętności życia w grupie społecznej i pełnienia ról społecznych. Każdy z nas jest członkiem wielu grup społecznych i pełni w nich różne role. Grupy, do których należymy, mogą mieć charakter formalny (naród, organizacja, np. Polski Związek Niewidomych) i nieformalny np. grono kolegów. Pełnione role też mogą mieć formalny charakter, np. przewodniczący koła Polskiego Związku Niewidomych lub nieformalny – „dusza towarzystwa” na przyjęciu.
Żeby jednak niewidomy mógł podjąć walkę o godne miejsce w grupie, musi być dla tej grupy pod jakimś względem atrakcyjnym partnerem. Warunkiem powodzenia jest jednak osiągnięcie dobrych wyników w rehabilitacji podstawowej, tak aby nie być dla innych osób uciążliwym towarzyszem. Młodszy niewidomy musi pracować zawodowo i mieć stałe dochody. Zawsze trzeba być człowiekiem zrównoważonym, bez kompleksów, reakcji nerwicowych, mechanizmów obronnych itd. Trzeba więc być zrehabilitowanym psychicznie.
Wpływ braku wzroku na sytuację życiową osób niewidomych i słabowidzących
OGRANICZENIA POZNAWCZE
I ESTETYCZNE
- Nieadekwatność wyobrażeń w myśleniu
- Ograniczona możliwość kształcenia się
- Ograniczona znajomość literatury
- Ograniczone wypowiadanie się na piśmie
- Ograniczona orientacja przestrzenna
- Ograniczone doznania estetyczne, wizualne
OGRANICZENIA POTRZEB OSOBISTYCH
- Ograniczona swoboda ruchów
- Ograniczona możliwość uniknięcia bólu, cierpień, przykrości, leczenia
- Świadomość upośledzenia, zmniejszone poczucie własnej wartości, siły, zdrowia
- Ograniczona możliwość spełniania swoich pragnień i predyspozycji
OGRANICZENIA UCZESTNICTWA
W ŻYCIU SPOŁECZNYM
- Poczucie inności, upośledzenia we współżyciu społecznym
- Ograniczone zaspokojenie potrzeby szacunku, poczucie bezradności, bezbronności w wyniku występujących upokorzeń, drwin, oceny społecznej
- Ograniczona mozliwość zaspokojenia potrzeby miłości i kontaktu osobistego
- Ograniczona możliwość zaspokojenia potrzeby samodzielności i niezależności od innych
- Ograniczona możliwość wyboru drogi życiowej i zawodu